Miejska Biblioteka Publiczna w Sosnowcu oraz Polskie Towarzystwo Tatrzańskie Oddział w Sosnowcu serdecznie zapraszają we wtorek 7 listopada 2023 do udziału w uroczystości z okazji 150-lecia Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego.
W programie: otwarcie uroczystości, „Moje Tatry” – prezentacja przeźroczy Krystiana Szczęsnego do muzyki Wojciecha Kilara z fragmentami „Tryptyku rzymskiego” (część I „Strumień”) Jana Pawła II w interpretacji Krzysztofa Globisza, „Legendarne postacie sosnowieckiego TT i PTT” – prezentacja Zbigniewa Jaskierni, otwarcie wystawy fotografii ze zbiorów Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem „150 – lecie Towarzystwa Tatrzańskiego – PTT- PTTK”. Wystawa będzie eksponowana w Pasażu Zagłębiowskiej Mediateki do 28 listopada 2023 r. Wstęp wolny.
Jak rodziło się PTT?
W całej Polsce obchodzony jest Jubileusz 150-lecia Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Uroczystości w Sosnowcu w dniu 7 listopada 2023 będą okazją do zapoznania się z piękną wystawą ze zbiorów Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem. Będzie to okazja do poznania sylwetek osób z Sosnowca działających w Towarzystwie Tatrzańskim od początku jego powstania. W tym miejscu warto przedstawić tło historyczne, i okoliczności powstania Towarzystwa Tatrzańskiego.
Wiele czynników złożyło się na fakt powstania Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Warto z okazji pięknego Jubileuszu przywołać najważniejsze postacie i fakty.
Jednym z pierwszych eksploratorów Tatr był Jakob Buchholtz urodzony w Kieżmarku na słowackim Spiszu. Prowadził w 1752 r. badania przyrody Tatr i skał tatrzańskich. Wyniki swych badań przesyłał na dwór Habsburgów w Wiedniu. Wyniki tych badań na tyle zainteresowały dwór cesarski, że zlecono mu poszukiwanie na terenie Tatr bogactw naturalnych. Pół wieku później pod Tatrami pojawia się ksiądz Stanisław Staszic. Przebywał w Tatrach w okresie 1801-1805. Łącznie spędził tam dwa miesiące. Wcześniej dobrze poznał Alpy i Apeniny. W czasie pobytu w Tatrach prowadził intensywne badania naukowe. Szczególnie interesowała go geologia, ale również badania dotyczyły możliwości minerałów i złóż. Prowadził obserwacje: klimatologiczne, geofizyczne, zoologiczne, limnologiczne, botaniczne ale również etnograficzne. Stanisław Staszic był również taternikiem. Był pierwszym Polakiem na: Sławkowskim Szczycie, Krywaniu i Łomnicy.
Na tym ostatnim szczycie spędził całą dobę prowadząc pomiary i obserwacje naukowo – przyrodnicze. Plonem jego badań naukowych była praca pt. „O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski” wydana w Warszawie w 1815 r. O Staszicu pisano: „Zastał wówczas Tatry legendarne, baśniowe, a zostawił Tatry naukowe, otwarte na badaczy i turystów”. Kiedy w 1826 r. umiera Stanisław Staszic pod Tatry przyjeżdża coraz więcej turystów. Szczególnym magnesem jest Morskie Oko, dlatego w 1827 r. rozpoczęła się budowa schroniska. Dwa lata później pod Tatrami pojawił się Ludwik Zejszner. W latach 1829 – 1856 systematycznie prowadził badanie Tatr.
W 1834 r. przez kilka miesięcy przebywał pod Tatrami Wincenty Pol. Ukrywał się tutaj przed represjami ze strony zaborców. Stąd wzięło się jego zainteresowanie Tatrami.
Gdy poprzednie schronisko przy Morskim Oku spłonęło,
w 1836 r. powstało tam kolejne schronisko. Dużym wydarzeniem dla Zakopanego było powołanie probostwa w dniu 10 sierpnia 1848 r. Pierwszym proboszczem został ksiądz Józef Stolarczyk. Kolejną wybitną postacią, która pojawiła się w Zakopanem był Tytus Chałubiński. Zaliczany był do grona głównych popularyzatorów Tatr, a do Zakopanego po raz pierwszy przybył w 1852 r. Zaczęto dostrzegać potrzebę ochrony tatrzańskiej. W dniu 19 lipca 1869 r. w Galicji została uchwalona ustawa o ochronie kozicy. Rozwój turystyki i zwiększająca się ilość turystów skłaniała do idei powołania towarzystwa górskiego. Jedną z pierwszych idei w tym zakresie w 1871 r. rzucił Adolf Tetmajer ojciec poety Włodzimierza. Jednak prawdziwa materializacja nastąpiła w dniu 3 sierpnia 1873 r. podczas przyjęcia wydanego przez właściciela Zakopanego Ludwika Eichborna na cześć właściciela Szczawnicy Józefa Szalaya. Przyjęcie odbyło się w „Pawilonie Myśliwskim” Zwierzyńca na terenie dworu zakopiańskiego. Myśl została rzucona przez Feliksa Pławickiego.
Został on następnie upoważniony do opracowania statutu i uzyskania potwierdzenia przez Namiestnictwo. Pomagał mu w tym zakresie ks. Eugeniusz Janota. Podpisy pod zredagowanym statutem złożyli: hr Mieczysław Rey, Jadwiga z Zamoyskich księżna Sapieżyna, Marcin Nałęcz Kęszycki, Ludwik Eichborn, Feliks Pławicki i Józef Szalay. Pod statutem widniała data 31 grudnia 1873 r. Statut został zatwierdzony rozporządzeniem Wysokiego C.K Namiestnictwa we Lwowie z dnia 19 marca 1874 r. pod numerem L. 11734.
Członkowie założyciele opłacali jednorazowo kwotę 100 zł, zwyczajni opłacali wpisowe w kwocie 3 zł i składkę roczną w wysokości 6 zł
W celu zawiązania Galicyjskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w dniu 10 maja 1874 r. zebrano się w Sali Muzeum Techniczno – Przemysłowego w Krakowie. Obradowano pod przewodnictwem hr. Mieczysława Reya. To jemu zebrani powierzyli funkcję Prezesa. Na zastępcę prezesa wybrano Adama Uznańskiego, na sekretarza dr Maksymiliana Nowickiego, a na podskarbiego Walerego Rzewuskiego. Członkami zostali wybrani: Józef Szalay i Ludwik Eichborn, a na zastępcę członka wybrano Feliksa Pławickiego. Siedzibą GTT był Nowy Targ. Dla powstającego Towarzystwa napłynęły depesze gratulacyjne od licznych klubów alpejskich.
W związku z niewystarczającymi funduszami Towarzystwo zwróciło się do Wysokiego Wydziału Krajowego o wsparcie moralne i materialne. W tym czasie na czele Wydziału Krajowego stał książę Leon Sapieha, który był marszałkiem Wydziału. Towarzystwo otrzymało zapomogę w kwocie 500 zł. W zamian Wydział otrzymał statuty Towarzystwa, które zostały przekazane do Rad Powiatowych. Komisja do spraw zmian w statucie pracowała w składzie: dr Maksymilian Nowicki, dr Bolesław Lutostański i dr Władysław Markiewicz. W czasie posiedzenia Wydziału w dniach 11 – 12 maja 1874 r, Ludwik Eichborn zadeklarował pomoc w budowie nowego schroniska przy Morskim Oku. Walery Rzewuski zrzekł się funkcji podskarbiego, a funkcję tę objął dr Maksymilian Nowicki.
W dniu 31 maja 1874 r. w pomieszczeniach Muzeum Techniczno – Przemysłowego w Krakowie odbyło się I Walne posiedzenie członków Galicyjskiego Towarzystwa Tatrzańskiego.
Przybyło wielu gości wśród nich: JW. Bobowski – delegat C.C Namiestnictwa, dr Józef Majer – Prezes Akademii Umiejętności w Krakowie, dr Józef Dietl – ówczesny Prezydent Krakowa i dr Stefan Kuczyński – Przewodniczący Komisji Fizjograficznej. W imieniu zespołu do spraw zmian w statucie, propozycje zespołu przedstawił dr Bolesław Lutostański. Zmiany zakładały rozszerzenie działalności Towarzystwa. Nowy statut zatwierdzony został rozporządzeniem Wysokiego C.K Namiestnictwa w dniu 8 października 1874 r. (L. 48 161).
W dniu 3 sierpnia 1874 r. zostało otwarte nowe schronisko w Morskim Oku, a poświęcenia dokonał ksiądz Wojciech Roszek z Poronina (decyzją Wydziału z dnia 16 września 1875 r. nazwane imieniem Stanisława Staszica). Kolejną inwestycją zrealizowaną w tym okresie była altana w Dolinie Kościeliskiej (decyzją Wydziału z dnia 16 września 1875 r. nazwana imieniem Seweryna Goszczyńskiego). W dniu 22 listopada 1874 r. odbyło się Walne Zgromadzenie Galicyjskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, w trakcie którego zmieniono nazwę na Towarzystwo Tatrzańskie, a siedzibą ustanowiono miasto Kraków. Wybrano nowe władze Wydziału TT. Prezes – hr Mieczysław Rey, V – ce Prezes – dr Maksymilian Nowicki, Sekretarz – Leopold Świerz, Podskarbi – Henryk Müldner. Członkowie Wydziału: hr. Artur Potocki, dr Alojzy Alth, Władysław Ludwik Anczyc, Franciszek Bylicki, ksiądz Marceli Chmielewski, Ludwik Eichborn, dr Boleslaw Lutostański, Józef Szalay, Wincenty Arnese, dr Adam Asnyk, Franciszek Steyer, ksiądz August Sutor, Adam Uznański. Kiedy Towarzystwo okrzepło organizacyjnie, na czoło wysunęły się kolejne zamierzenia wynikające z potrzeb Zakopanego i mieszkańców Podhala, ale również potrzeb turystów.
W dniu 2 grudnia 1874 r. podczas Walnego Zgromadzenia TT Walery Eljasz wystąpił z wnioskiem o zakup gruntu dla TT celem budowy Dworca Tatrzańskiego.
W 1874 r. otwarto kasyno w jednej z izb domu Józefa Krzeptowskiego (brata Sabały) przy ul. Kościeliskiej, później znanej jako restauracja „U Wnuka”. W 1874 r. otwarto pocztę, a w roku następnym w Kuźnicach powstaje Zakład Hydropatyczny, wodoleczniczy dr Ludwika Ganczarskiego. W 1875 r. z inicjatywy TT i Ludwika Eichborna powstaje ekspozycja przyrodnicza, zalążek późniejszego Muzeum Tatrzańskiego. Prezentowała zbiory w latach 1875 – 1879. Kustoszem wystawy był dr Ludwik Ganczarski. W dniu 23 marca 1876 r. został postawiony w sejmie przez dr Majera wniosek o powstanie w Zakopanem szkoły snycerskiej. Takie starania TT czyniło już od 1875 r. Towarzystwo Tatrzańskie poprzez powstanie zamiejscowych Komisji Wykonawczych i Delegatów szybko się rozwijało. Już w 1877 r. powstał pierwszy Oddział TT w Stanisławowie. Dzięki temu TT rozpoczął działalność na Kresach Wschodnich.
